Sefâretnâme Nedir?

   Yabancı devletlere kendi ülkelerini temsil etme amacı ile gönderilen elçilerin (sefir) bu ülkelerde gördükleri ve yaşadıklarına dair tuttukları raporlara ya da kitaplara Sefâretnâme denir. Elçilerin izlenimlerini tuttukları notlardır. Sözlük anlamı; "yabancı bir ülkeye sefirliğe giden kişilerin hatıralarını topladığı eser" demektir. Bir başka deyişle sefâretnâme; sefirlerin ya da maiyetindeki bir kimsenin elçilik sırasında dolaştıkları yerleri, yaptıkları yolculukları, görev aldıkları ülkelerin özelliklerini, yaptıkları diplomatik görüşmeleri padişaha ya da sadrazama bildirmek için yazdıkları eserlerdir. Sefaretnameler klasik Türk edebiyatının edebi bir türüdür. 

   Osmanlılar İran, Rusya, Lehistan, Avusturya, Fransa, İngiltere, Prusya, Hindistan, İsveç, Fas, Özbekistan gibi ülkelere 40 civarinda sefir (elçi) göndermişti. Osmanlı Devleti döneminde gönderilen elçiler, görevli olduğu kentin güncel  ve kültürel hayatını izlerdi. Diplomatik gelişmeleri takip ederdi. Halkın sosyo-kültürel düzeyi, idare, ekonomi, askeri gelişmeler ile ilgili bilgi edinirdi. Bu tür izlenimlerini sefaretnamede toplarlardı. Siyasi ve diplomatik tarzdaki durumları ise merkeze rapor tutarak "takrir" biçiminde resmi olarak bildirirdi.

  Kara Mehmet Çelebi'nin Evliya Çelebi tarafından kaleme alınan Viyana Sefaretnamesi (1665), Osmanlı Devleti döneminin ilk sefaretnamesi, ilk sefâret tekrîri olarak  kabul edilebilir. En iyi bilinen sefaretname örneği ise Paris elçisi Yirmisekiz Mehmet' Çelebi'nin Sefaretnamesidir. III. Ahmet döneminde (Lale Devri 1720-1721) Paris'e elçi olarak giden Yirmisekiz Mehmet Çelebi, gezip gördüğü yerleri ince ve ironik bir üslup ile dile getirir. Eserinde; operalar, tiyatrolar, hayvanat bahçeleri, hastaneler, atölyeler, kiliseler, kaleler gibi yerlere değinmiştir. Parisli kadınlarının sosyal hayatlarına değinmiş; Osmanlı kadınlarının sosyal hayatına benzemediğini anlatmıştır. 

Dikkat→Osmanlı Devleti ilk geçici elçilikleri Lale Devrinde, ilk kez kalıcı elçilikleri III. Selim döneminde açtı. 

→ Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi Kimdir? Sefâretnâmesi Nedir? Ayrıca BKZ.↴
http://www.sessiztarih.net/2020/07/yirmisekiz-celebi-mehmet-efendi-kimdir.html

Derleyen: Ali ÇİMEN

Sefaretname-i Fransa-Seyyid Vahid Paşa

   

Kaynakça:

→Dr. Esin ŞAHİN, "Edebi Bir Tür Olarak Klâsik Edebiyatımızda Sefâretnâmeler", A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:33, Erzurum 2007, s.61.-68.

→Türkan POLATÇI, "Osmanlı Batılılaşmasında Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris Sefaretnamesi’nin Önemi", Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, 2011, s.249-263.

→Ferit DEVELLİOĞLU, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi yayınları, Ankara, 2005, s.928 ve s. 1027.

→TDV İslam Ansiklopedisi, Sefâretnâme,  Cilt:36, İstanbul 2009, s. 289- 294.