1768- 1774 Osmanlı- Rus Savaşı sonrası Osmanlı Devleti ve Rus Çarlığı arasında yapılan *21 (26) Temmuz 1774 tarihli anlaşmaya, Küçük Kaynarca Anlaşması denir. 1768- 1774 Osmanlı-Rus Savaşları sırasında; 1770 Çeşme Baskını ile Osmanlı donanması yakılmış, 1770 Kartal Muharebesinde Osmanlı ordusu bozguna uğramıştı. Böylece Osmanlı Devleti açısından şartları çok ağır bir anlaşma imzalandı. Anlaşma, Osmanlı Padişahı III. Mustafa'nın vefatı nedeniyle I. Abdülhamit döneminde imzalandı.
Güney Dobruca Küçük Kaynarca kasabasında imzalanan 28 maddelik anlaşmanın özet bir biçimdeki maddeleri ve önemi şudur:
-Osmanlı, savaş tazminatı ödeyecektir.
Osmanlı Devleti tarihinde ilk kez savaş tazminatı ödedi.
Osmanlı'nın ilk kez savaş tazminatı vermesi-Ayrıca BKZ.↴
http://www.sessiztarih.net/2020/06/osmanlinin-tarihte-ilk-kez-savas.html
Osmanlı'nın ilk kez savaş tazminatı vermesi-Ayrıca BKZ.↴
http://www.sessiztarih.net/2020/06/osmanlinin-tarihte-ilk-kez-savas.html
-Fransa ve İngiltere'ye tanınan kapitülasyonlar, Rusya'ya da tanınacaktır.
Ruslar ilk kez Osmanlı kapitülasyonlarından yararlanmış oldu.
-Rusya Osmanlı topraklarında yaşayan Ortodoks Hristiyanların haklarını koruyacaktır.
Ortodoks Hristiyan olan Ruslar, Osmanlı topraklarında yaşayan Ortodoks Hristiyanların haklarını korumaya alma bahanesi ile Osmanlı'nın iç işlerine müdahale etme hakkı elde etmiştir. Ortodoksların koruyuculuğu hakkını kazanmıştır.
-Rusya İstanbul'da sürekli elçi bulundurabilecek; Osmanlı'nın Balkan topraklarında istediği yerde konsolosluk açabilecek. İstanbul'da Ortodoks bir kilise inşa edilecek. Rus hacılar istedikleri gibi kutsal yerleri ziyaret edebilecektir.
Böylece Rusya panslavizm (slav birliği) fikrini yaymak için zemin oluşturmuştur.
-Kırım Hanlığı siyasi bakımdan bağımsız olacaktır. Dini bakımdan Osmanlı halifesine bağlı kalacaktır.
Halkı Müslüman olan bir yer Osmanlı'dan ayrılmıştır.
-Rus ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecek, Osmanlı limanlarına yanaşabilecek, Karadeniz ve Akdeniz'de serbestçe ticaret yapabilecek.
Boğazlar konusunda, hiçbir yabancı geminin boğazlardan geçmeme prensibinden, boğazlardan geçişlerin ticaret ve savaş gemileri için ayrı ayrı düzenlenmesi prensibine geçildi. Osmanlı devleti Karadeniz'in Tük gölü olma değerini kaybetti.Karadeniz, Osmanlı için ''güvenli deniz'' olma özelliğini yitirdi. Ruslar, sıcak denizlere inme hayallerine doğru önemli bir adım attı.
-Rusya'nın işgal ettiği Eflak, Boğdan, Besarabya, Gürcistan ve Ege Adaları Osmanlı'ya geri verilecek. Memleketeyn (Eflak ve Boğdan) Hristiyanlarının hukuku Rus sorumluluğunda bulunacak
Rusya Eflak ve Boğdan'dan çekilmesine rağmen bu bölgelere müdahale etmek için açık kapı bıraktı.
-Kılburun, Kerç, Yenikale, Azak kaleleri ile Küçük ve Büyük Kabartaylar Rusya'ya bırakılacaktır.
1774 Küçük Kaynarca Anlaşması, Osmanlı'nın XVIII. yüzyılda imzalanmış şartları en ağır anlaşmasıdır. Kimi tarihçilere göre Osmanlı Devleti, dünyadaki üç büyük süper güçten biri olma özelliğini kaybetmiştir.
* Küçük Kaynarca Anlaşması'nın günü ile ilgili ilginç iddialar vardır. Bir görüşe göre Rusya, Prut Savaşı ve Anlaşmasının intikamını almak ve izlerini silmek için Küçük Kaynarca Anlaşmasını, Prut Anlaşması'nın tarihi olan 21 Temmuz'da imzalamıştır. Diğer bir görüş ise bunu desteklememekte ve bu tarihi 26 Temmuz olarak belirtmektedir.
Derleyen: Ali ÇİMEN
 |
| Küçük Kaynarca Anlaşması-1774 |
Kaynakça:
→TDV İslam Ansiklopedisi, Küçük Kaynarca Anlaşması, C. 26, Ankara 2002, s.524-527.
→Muharrem DÖRDÜNCÜ, ''1774 KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASINDAN 1841 LONDRA SÖZLEŞMESİNE KADAR BOĞAZLAR MESELESİ'', Afyon Kocatepe Üni. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Ocak 2019, s.67-79.
Yorumlar
Yorum Gönder