Lozan Türk Murahhas (Delege) Heyeti'nin Danışmanı Haim Naum Efendi

   Haim Naum Efendi, Lozan Barış Anlaşması görüşmelerinde Türk Murahhas Heyeti'nde (Delege Kurulu) müşavir (danışman) olarak görev yapan; Osmanlı Yahudilerinin  son hahambaşı, diplomat ve arabulucu bir kişiliktir. ''Diplomatların en hahamı ya da hahamların en diplomatı'' diye nitelendirilmiştir. Gayriresmi arabulucu ve iş bitirici bir kişiliktir. Kimi araştırmacılara göre; ''her devletin 'adamı' ve pragmatist bir kimlik'' olarak tanımlanmaktadır. Kimi araştırmacılara göre ise; ''Yahudilerin Filistin'de yurt istemelerini yadsımayan fikirdedir.'' Kurtuluş Savaşı döneminde Milli Mücadele hareketini desteklemiştir. Fransa'da, Anadolu hareketi lehine siyasi demeçlerde bulunmuş ve Kemalist harekete destek vermiştir.

 Haim Naum Efendi, Lozan'da, 22 Kasım 1922-4 Şubat 1923 tarihleri arasında, delege listesinde; "Haim Nahum Efendi, Türkiye Yahudileri eski Hahambaşısı, Yüksek Mühendis Mektebi Fransızca Öğretmeni" resmi kaydı ile danışmanlık görevi yaptı. Lozan görüşmelerin kesilmemesi adına yoğun çaba sarf etti. Türkiye lehine yaptığı çalışmalarla dönemin basınından da takdir topladı.

   İspanyol kökenli (sefarad Yahudi) Yahudi bir ailenin oğlu olan Haham diplomat Haim (Hayım) Naum Efendi, 1872'de Manisa'da doğdu. 1893-1897 yılları arasında Paris Ruhani okulunda eğitim gördü. Paris'te bulunduğu dönemde Jön Türk çevrelerinde bulundu. 1897'de İstanbul'a döndü. 1908'de Osmanlı İmparatorluğu Musevi Cemaati Hahambaşı oldu. Böylece Osmanlı sınırları içerisinde yaşayan tüm Yahudilerin tek temsilcisi ve en üst din adamı oldu. 1918'de Osmanlı Devleti tarafından ABD ile kesilen ilişkilerin yeniden canlandırılması için görevlendirildi. Çeşitli görüşmeler yaptı. Olumlu temaslar sağladı. 30 Mart 1920'de hahambaşılıktan istifa etti.

  1920 ile 1926 yılları arasında Fransa'da yaşadı. Milli Mücadele döneminde Türk ulusal hareketini destekleyici demeçler verdi. 1926'da Mısır Hahambaşı olarak Kahire'ye yerleşti. Sudan hahambaşılı görevinde de bulundu. 1940'lı yıllarda sağlığı bozuldu ve görme yeteneğini kaybetmeye başladı. 1960 yılında ise Kahire'de vefat etti. 

   Haim Naum Efendi (Haim Bejarano), Fransızca, Arapça, İbranice, Aramice, Ladino (Yahudi İspanyolcası) dillerine hakim bir Osmanlı entelektüeliydi. Osmanlı onu, "güvenilir bir Osmanlı ve Türk dostu" olarak gördü.

Derleyen: Ali ÇİMEN

Haim Naum Efendi

Kaynakça:

→Prof. Dr. Sadık TURAL, "Türkiye Cumhuriyeti'nin Tapu Tescil Anlaşması: Lozan", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt:XIX, Sayı:55, Mart 2003, s. 1-16.

Genel Ağdan Ulaşmak İçin BKZ.↴

https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Sad%c4%b1k-TURAL-T%c3%bcrkiye-Cumhuriyetinin-Tapu-Tescil-Andla%c5%9fmas%c4%b1-Lozan.pdf

→Naim Güleryüz, "Haim Naum Efendi", Şalom Gazetesi, 31 Ocak 2018.

Genel Ağdan Ulaşmak İçin BKZ.↴

http://www.salom.com.tr/arsiv/haber-105741-haim_nahum_efendi.html

→Naim A. GÜLERYÜZ, ''Türk Musevileri Hahambaşıları''→Genel Ağdan Ulaşmak İçin BKZ.↴

https://www.academia.edu/35141053/T%C3%BCrkiye_Musevileri_Hahamba%C5%9F%C4%B1lar%C4%B1

→Vedat TÜFEKÇİ, Türk Musevileri ve Milli Mücadele, Y. Lisans Tezi, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ ENSTİTÜSÜ ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ ANABİLİM DALI, İstanbul, 2009.