İlk Türk Kadın Romancı Kimdir?

   Fatma Aliye Hanım, ilk Türk kadın romancıdır. Tarihçi Ahmet Cevdet Paşa'nın kızıdır. 2009 yılından beri 50 TL banknotların arkasında resmi basılı olan romancıdır. Hakkında müstakil bir monografi yazılan ilk kadın yazardır. Bu monografi hocası Ahmet Mithat Efendi tarafından kaleme alınmıştır. Fatma Aliye Hanım, Soyadı Kanunu sonrası Topuz soyadını almıştır.

Fatma Aliye Hanım

    Türk edebiyatının ilk kadın romancısı Fatma Aliye Hanım; Tanzimat Dönemi'nde, 9 Ekim 1862'de doğdu. İyi bir eğitim hayatı oldu. Özel hocalardan dersler aldı. Ahmet Mithat Efendi ve babası ise en önemli hocaları idi. İyi derecede Fransızca öğrendi. Babasının resmi görevleri nedeniyle Halep, Yanya gibi Osmanlı kentlerinde bulundu. II. Abdülhamid'in yaverliği görevinde de bulunan kolağası Fâik Bey ile evlendi. Merâm adlı romanı Fransızca'dan Türkçeye çevirmesi ile ilgiyi üzerinde toplamayı başardı. Tercüman-ı Hakikat Gazetesinde yazılar kaleme aldı. 

  "Meram, Hayal ve Hakikat, Muhâdarât, Nisvân-ı İslâm, Re'fet, Ûdî, Levâyih-i Hayat, Taaddüd-i Zevcât’a Zeyl, Terâcim-i Ahvâl-i Felâsife, Tedkîk-i Ecsâm,  Enîn, Târîh-i Osmâniyye’nin Bir Devre-i Mühimmesi - Kosova Zaferi ve Ankara Hezimeti, Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı" Fatma Aliye Hanım'ın önemli romanları ve diğer eserleridir.

    Osmanlı modernleşmesinin Tanzimat dönemi ile birlikte ele alınan kadın konusunun önde gelen isimlerindendir. Romanlarında çok eşle evlilik, aldatılma, boşanma gibi konuları eleştirmiştir. Kadın sorunlarını romanlarında, makalelerinde, konferanslarında dile getirmiştir. Eğitimli, bilinçli ve kendi ayakları üstünde durabilen kadınların toplumsal kalkınmadaki önemine işaret etmiştir.

  1924'ten itibaren sağlığı bozulmaya başladı. Notre Dame de Sion mezunu küçük kızı Zübeyde İsmet Hanım'ın katolik rahibesi olması ve bunun gazetelere yansıması Fatma Aliye Hanım'ın üzüntüsünü ve hastalığını artırdı. 13 Temmuz 1936'da, 73 yaşında İstanbul'da vefat etti. 

Derleyen: Ali ÇİMEN

Kaynakça:

→Gülnaz Gezer BAYLI,"Osmanlı'da Kadının Uyanışı: Fatma Aliye Hanım", CEDRUS, Cilt:6, 2018, s. 597-611.

→TDV İslam Ansiklopedisi, Fatma Aliye Hanım, Cilt:12, İstanbul 1995, s. 261-262.