Türkiye Cumhuriyeti'ni ziyaret eden ilk devlet başkanı, Afganistan Kralı Emanullah Han'dır. Bu ziyaret, Türkiye Cumhuriyeti'ne yapılan ilk resmi devlet ziyareti olması bakımından önem taşır (1928).
Emanullah Han, Afganistan'da yaptığı yenilikleri yönlendirmek, çağdaş ülkelerdeki gelişmeleri takip etmek gibi amaçlar ile Aralık 1927'de birçok ülkeyi kapsayan bir geziye çıktı. Sırasıyla Mısır, Fransa, Belçika, İsviçre, Almanya, İngiltere, Rusya'yı gezdi. Rusya'dan sonraki durağı ise Türkiye oldu. Kral ve eşi, Fahrettin Altay'ın refakatinde İzmir Vapuru ile Sivastopol Limanından törenle alınarak İstanbul Boğazı'na getirildiler. Afganistan Kralı ve beraberindekiler trenle Mayıs 1928'de Ankara'ya vardı. Yeni başkent Ankara'ya yapılan ilk resmi devlet ziyareti başladı.
Ankara'da ilk kez resmi bir devletin başkanı ağırlanmaya başlandı. İngiltere, Fransa gibi bazı ülkeler, hala Ankara'nın başkent olmasına karşı direniyor; resmi elçiliklerini Ankara'ya taşımak istemiyorlardı. Bu ziyaret bir ilki gerçekleştirdi. Bundan sonra ilk olarak İtalya, büyük elçiliğini Ankara'ya taşıma kararı aldı.
Dost ve kardeş ülkenin liderine, Gazi Mustafa Kemal eşliğinde devlet erkanı sıcak ve samimi bir karşılama gerçekleştirdi. Cadde boyunca halk tarafından alkış ve tezahüratlarla karşılandılar. Ankara Palas Oteli'ne Gazi eşliğinde yerleştiler. Kral ve eşi Çankaya Köşkü'ne giderek Mustafa Kemal'e iade-i ziyaret gerçekleştirdiler. Sonrasında TBMM'deki törenlere katıldılar. Akşam da Cumhurbaşkanı Atatürk, misafirlerin şerefine ziyafet düzenledi. Cumhurbaşkanı Atatürk ve Afganistan Kralı Emanullah Han, karşılıklı konuşmalar yaptılar.
Emanullah Han ''ağabeyim'' dediği ve örnek aldığı Atatürk ile dost olmuş, onun yaptığı devrimleri örnek almıştı. Ülkesinde çağdaşlaşma hareketleri için yapacağı uygulamaları burada gözlemlemek amacındaydı.
 |
| Cumhurbaşkanı Atatürk ve Afgan Kral Emanullah Han |
Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanı seçildikten sonra yurt dışına
çıkmamış, hatta Ankara’dan İstanbul’a yıllar boyunca (İlk gidişi 1927) gitmemişti. Buna karşın
Afgan Kralı’nın uzun süren bu yurt dışı gezisini ilgi ve kaygıyla izlemişti. Gazi
Hazretleri konuşmasında Kral’ı ikaz etmeyi de ihmal etmiyor ve “devletinizin siyasi
şartları önemlidir, ciddidir ve naziktir. Tarih bu ehemmiyet ve nezaketin bir an bile gözden
uzak tutulmamasına amirdir.” diyordu. Bununla birlikte Atatürk, kralın ülkesinde yapmak istediği çağdaşlaşma hareketlerini takdirle izlediğini belirtiyordu. Fakat Afganistan toplumunun da tutucu bir yapısı olduğu; Türkiye'de bugünlere gelinirken Nizam-ı Cedit, Tanzimat, Islahat, I. ve II. Meşrutiyet ile Anadolu İhtilali dönemlerinin yaşandığını belirtiyordu. Türkiye benzeri bir yenilik girişiminin Afganistan'da büyük sorunlar çıkarabileceği uyarısında bulunuyordu.
Kral, Ankara'da bir hafta kadar yaptığı ziyaretler sonrası, törenle İstanbul'a uğurlandı. İstanbul'da da çeşitli kurumları gezdikten sonra İzmir Vapuru ile Türkiye'den ayrıldı. Ayrılırken; ''Türkler, Afganlıların ağabeyleridir. Bize daima küçük kardeşiniz gözü ile bakınız. Benim iki gözüm var; biri sizsiniz biri de Afganlılardır.
İşte sizin sevginizi Afgan milletine götürüyorum” demişti.
Afganistan Kralı, ülkesine dönünce yaptığı reformlar karşısında güçlü bir bağnaz direniş ile karşılaştı. Başkent Kabil'i kaybedince tahtını kardeşine bıraktı. Ülkeden kaçarak canını zor kurtardı. Atatürk'ün öngörüsü gerçekleşmişti. Daha sonra devrik Kral Emanullah Han, 1930 ve 1933'te bazı isteklerde bulunmak üzere Atatürk ile görüştü. Türkiye'ye son gelişi ise Gazi'nin cenaze töreni için oldu.
Ayrıca BKZ. →Atatürk'ü Ziyaret Eden Yabancı Devlet Adamları ve Krallar Kimlerdir?↴
Derleyen: Ali ÇİMEN
KAYNAKÇA:
→İsmail AKBAŞ,'' Afgan Kralı Emanullah Han'ın Türkiye Gezisi'', Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt:7, Sayı: 16, 2008, s. 311-333.
Yukarıdaki makaleye genel ağ üzerinden ulaşmak için BKZ.↴
Yorumlar
Yorum Gönder