Viyana Kongresi (1815) döneminde Rus Çarı Alexander, Osmanlı sınırları içinde yaşayan Hristiyan Ortodoks azınlıkların haklarını koruma konusunu açarken ilk kez Şark Meselesi kavramını kullanmıştır. Bu süreçten sonra Avrupa için Osmanlı kavramının geçtiği her olay, bir Şark Meselesi'dir. Osmanlı Devleti'nin son döneminde Avrupalı ülkelerin Osmanlı devleti ile ilgili problemler için kullandığı tabire Şark Meselesi denir. Bu sorun Avrupalıların gözünde Türk sorunu, Osmanlı'nın kaderi sorunu ve toprak sorunundan başka bir şey değildir.
Kaynaklarda tarihçiler tarafından farklı tanımlar yapılmıştır. Farklı dönemlerin sorunun temelini oluşturduğu belirtilmiştir. Şark Sorunu, Avrupa'nın gözünde, XIX. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı'nın toprak bütünlüğü meselesidir. XIX. yüzyılın ikinci yarısında ise Osmanlı'nın Balkan topraklarının paylaşılması meselesidir. XX. yüzyılda ise bütün Osmanlı topraklarının paylaşılması ve Osmanlı'nın yıkılması meselesidir.
XIX. yüzyıl, imparatorluğunun en uzun yüzyılıdır. 1838 Balta Limanı Anlaşması ile ekonomik bağımsızlığını kaybeden; 1839'da Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya savaşta yenilerek askeri zayıflığını ortaya koyan Osmanlı Devleti gölge devlet durumuna düşmüş ve Şark meselesi temel bir anlam kazanmıştı. Avrupalıların gözünde Şark Meselesi; toprak bütünlüğü korunması gereken gölge devlet Osmanlıydı. Avrupa sonraki süreçte Osmanlıları Balkanlardan atmakla Şark meselesi kavramına farklı bir boyut getirdi. XX. yüzyıl başlarında ise Osmanlı'yı daha açıkçası Türkleri ve Müslümanları daha geriye atmak, Orta Asya'ya geri göndermek Şark Meselesi'nin yeni tanımı oldu.
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılıp Lozan Barışı ile bağımsız bir Türkiye kurulması ve Sevr'in yırtılıp atılması kimi tarihçilere göre Şark Meselesine vurulan bir tokattır.
Yazar: Ali ÇİMEN
Kaynakça:
Kitaplar
→İlber ORTAYLI, İmparatorlu'ğun En Uzun Yüzyılı, Alkım yay., 2005.
Makaleler
→Nural SAVCI, ''Osmanlı Devleti'nin Güç Kaybetmeye Başladığı Dönemlerde Şark Meselesi'',Turkish Academic Research Review (Türk Akademik Araştırmalar Dergisi), Cilt:4, Sayı:2, Haziran 2019, s.279-298.
Yukarıda adı geçene makaleye genel ağ üzerinden ulaşmak için BKZ. I. LİNK↴
https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-goruntule&id=AW0mqztFyZgeuuwfSRlT
BKZ. II. LİNK↴
http://static.dergipark.org.tr/article-download/3cd2/eb37/4624/5d4becf7d3e04.pdf?
Kaynaklarda tarihçiler tarafından farklı tanımlar yapılmıştır. Farklı dönemlerin sorunun temelini oluşturduğu belirtilmiştir. Şark Sorunu, Avrupa'nın gözünde, XIX. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı'nın toprak bütünlüğü meselesidir. XIX. yüzyılın ikinci yarısında ise Osmanlı'nın Balkan topraklarının paylaşılması meselesidir. XX. yüzyılda ise bütün Osmanlı topraklarının paylaşılması ve Osmanlı'nın yıkılması meselesidir.
XIX. yüzyıl, imparatorluğunun en uzun yüzyılıdır. 1838 Balta Limanı Anlaşması ile ekonomik bağımsızlığını kaybeden; 1839'da Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya savaşta yenilerek askeri zayıflığını ortaya koyan Osmanlı Devleti gölge devlet durumuna düşmüş ve Şark meselesi temel bir anlam kazanmıştı. Avrupalıların gözünde Şark Meselesi; toprak bütünlüğü korunması gereken gölge devlet Osmanlıydı. Avrupa sonraki süreçte Osmanlıları Balkanlardan atmakla Şark meselesi kavramına farklı bir boyut getirdi. XX. yüzyıl başlarında ise Osmanlı'yı daha açıkçası Türkleri ve Müslümanları daha geriye atmak, Orta Asya'ya geri göndermek Şark Meselesi'nin yeni tanımı oldu.
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılıp Lozan Barışı ile bağımsız bir Türkiye kurulması ve Sevr'in yırtılıp atılması kimi tarihçilere göre Şark Meselesine vurulan bir tokattır.
Yazar: Ali ÇİMEN
Kaynakça:
Kitaplar
→İlber ORTAYLI, İmparatorlu'ğun En Uzun Yüzyılı, Alkım yay., 2005.
Makaleler
→Nural SAVCI, ''Osmanlı Devleti'nin Güç Kaybetmeye Başladığı Dönemlerde Şark Meselesi'',Turkish Academic Research Review (Türk Akademik Araştırmalar Dergisi), Cilt:4, Sayı:2, Haziran 2019, s.279-298.
Yukarıda adı geçene makaleye genel ağ üzerinden ulaşmak için BKZ. I. LİNK↴
https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-goruntule&id=AW0mqztFyZgeuuwfSRlT
BKZ. II. LİNK↴
http://static.dergipark.org.tr/article-download/3cd2/eb37/4624/5d4becf7d3e04.pdf?
→Emruhan YALÇIN, ''Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Türk Politikası'', Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt II, Sayı:4, Aralık 2015, s. 75-94.
Yukarıdaki adı geçen makaleye genel ağ üzerinden ulaşmak için BKZ.↴
Yorumlar
Yorum Gönder