Patrikhane Sorunu Nedir? Özet

      İstanbul Fener-Rum Ortodoks Patrikhanesinin, Kurtuluş Savaşı ve öncesinde bölücü ve yıkıcı faaliyetler içerisinde olup, Türklerin ve Rumların barış içindeki ortak yaşamlarını bozması gerekçesi ile Türkiye tarafından ülke dışına çıkarılmak istenmesi ve bu duruma Yunanistan'ın karşı çıkması sonucu gelişen soruna Patrikhane Sorunu denir. 

    Lozan Barış Anlaşması sürecinde TBMM, Rum-Ortodoks Patrikhanesinin ülke dışına çıkarılmasını istedi. Yunanistan ve Batılı devletler bu durumu desteklemedi. Lozan'ın alt komisyonlarında uzun süren tartışmalar sonucunda Türkiye, patrikhanenin sadece dini yetkilerini kullanmak, siyasi ve idari yetkileri ile Osmanlı dönemindeki ayrıcalıklarından vazgeçmek şartı ile İstanbul'da kalmasına izin verdi. Bu konuda karşılıklı sözlü bir uzlaşı sağlandı. Türkiye'nin isteği doğrultusunda Megali İdea destekçisi Patrik Meletios istifa ettirildi. Yerine ise Cumhuriyet döneminin ilk patriği Gregorios seçildi. Ayrıca Türkiye, iç işlerine müdahale edilmemesi amacıyla; azınlıkların Türkiye'nin diğer vatandaşları ile eşit haklara sahip vatandaşları olduğunu ortaya koydu. Böylece patrikhane mensupları da eşit Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarıydı.

   Türkiye ve Yunanistan arasında özellikle 1924'te mübadele sırasında patlak veren Etabli (yerleşik) sorunu ile patrik Gregorios'un ani ölümü peş peşe gelince, patrikhane sorunu bu sefer büyük bir patrik krizi ile geldi. Türkiye etabli statüsünden çıkardığı Patrikhaneye bağlı din adamlarını mübadele içine koydu. Bunun üstüne mübadil statüsünde olan Konstantinos Arapoğlu, Yunan hükümetinin de etkisi ile yeni patrik seçildi. İşlerin arapsaçına döndürecek olan bu gelişmeler üzerine Türkiye, yeni patriği sınır dışı etti. Yunanistan, meseleyi uluslararası bir boyuta taşımak istedi. Fakat Türkiye bu durumu bir iç sorunu olarak gördü. Soruna çok kesin bir biçimde yaklaştı.

   Nihayetinde Türkiye ve Yunanistan kendi aralarında patrikhane sorununda uzlaştı. Buna göre patrik istifa ettirilecek; patrik seçimi sadece Türkiye'de yaşayan Türk vatandaşı Ortodoks Rumlar tarafından yapılacak, patrikhane üyesi metropolitler de etabli statüsünde olacaktı. 1925'te Patrik Arapoğlu istifa edince, patrikhane krizi şimdilik aşıldı ve Atatürk döneminde bir daha bu derece bir soruna yol açmadı.

Patrikhane Sorunu ile ilgili AYRINTILI ANLATIM için BKZ.↴
http://www.sessiztarih.net/2020/06/patrikhane-sorunu-nedir.html

Derleyen: Ali ÇİMEN