Ana içeriğe atla

Milletler Cemiyeti Musul Komisyonu Nedir?

     30 Eylül 1924'te,  Milletler Cemiyeti, Musul Sorununu yerinde incelemek ve rapor tutmak amacıyla; Macaristan eski başbakanı Kont Teleki, İsviçre'nin Bükreş elçisi A. Virsen, Belçikalı emekli albay A. Poulis'ten oluşturulan üç kişilik komisyona Milletler Cemiyeti Musul Komisyonu denir. Bu komisyon kararı ile uluslararası siyasette Musul'un hakları Irak'a teslim edilmiş ve Türkiye dış politikada Musul sorununda kündeye getirilmişti.     

    Haliç Konferansı'nı sonuçsuz bırakmayı başaran İngiltere, Musul Sorununu, henüz Türkiye'nin üye olmadığı Milletler Cemiyeti'ne götürmeyi başardı. 20 Eylül 1924 günü cemiyet meclisinde yapılan görüşmelerde; geçici üye Türkiye temsilcisi Ali Fethi Bey, Musul'un kaderinin belirlenmesi için plebisit (halk oylaması) yapılmasını önerdi. İngiltere  temsilcisi Adalet Bakanı Lord Palmoor buna karşı çıktı. Çünkü yapılacak bir oylamada bölgede yaşayan Tük ve Müslüman nüfus nedeniyle sonuç Türkiye lehine olacaktı.

    Türkiye'nin istememesine rağmen oluşturulan üçlü komisyon, Kasım ayında çalışmalarına başladı. Önce Ankara'ya sonra da 16 Ocak 1925'te, Bağdat'a geçti. Bu esnada Şey Sait İsyanının patlak vermesi de İngilizlerin işine yaradı. Çünkü Türkiye'nin kendi ülkesindeki Kürtleri dahi kontrol edemediği izlenimi verilmek istenmişti. Komisyon üyelerine Türkiye adına eski ordu müfettişi Cevat Paşa Bağdat'ta eşlik etti. Komisyonun Musul'da gözlem yaptığı sırada ise Cevat Paşa'nın Musul sokaklarında halk tarafından coşkuyla selamlanması komisyonu şaşırtmıştı. Fakat 16 Temmuz 1925 günü komisyon Milletler Cemiyeti'ne sunduğu raporda; Türklerin bu bölgede tarihte egemenlik kurduğunu, fakat bölgede Kürtlerin de yaşadığını, onların ne Türk ne Arap olduğunu ve aşiretlerinin Türkiye'yi istemediğini belirtti. Komisyon, Brüksel Hattı'nın doğal bir sınır olduğunu ve bu yönde hareket edilmesini tavsiye etti. Sonuçta Musul'un Irak'ta kalması istendi.

  Milletler Cemiyeti, komisyon kararını konuşmak üzere 3 Eylül'de tekrar toplandı. Türkiye Musul hakları konusunda diretmeyi sürdürünce, cemiyet konuyu Lahey Daimi Adalet Divanı'na iletti. Türkiye komisyon oluşturulmasına karşı çıktığı gibi buna da karşı çıktı. Çünkü konu Türkiye açısından hukuki değil siyasiydi. Ayrıca oraya bu yüzden temsilci de göndermedi. Lahey'de de İngiliz planına uygun karar çıktı. Nihayetinde Milletler Cemiyeti 16 Aralık 1925'te üçlü komisyonun kararını kabul etti. Böylece Türkiye'nin Musul siyasetinde dış politikada da eli kolu bağlandı. Musul kaybedildi.

Ayrıca BKZ. brüksel Hattı (Çizgisi) Nedir?


Derleyen: Ali ÇİMEN
    
Musul komisyonu: Kont Teleki, A.Paulis, A. Wirsen
Kaynakça:

Bilal N. ŞİMŞİR, ''Musul Sorunu ve Türkiye- İngiltere- Irak İlişkileri'', Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi,Cilt XXI, Kasım 2005, Sayı 63, s.859-916.

Yukarıda adı geçen makaleye genel ağ üzerinden ulaşmak için BKZ.
https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Bil%c3%a2l-N.-%c5%9e%c4%b0M%c5%9e%c4%b0R-Musul-Sorunu-ve-T%c3%bcrkiye-%c4%b0ngiltere-Irak-%c4%b0li%c5%9fkileri.pdf



Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Misak-ı Milli'den Verilen İlk Taviz Neresidir?

Misak-ı Milli'den verilen ilk taviz Batum'dur . Sovyet Rusya ile TBMM arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Anlaşması'nda Sovyetler, TBMM'nin Misak-ı Milli sınırlarını tanımıştı. Ancak Sovyetler Birliği TBMM'nin daha önce Ermenistan ve Gürcistan ile imzaladığı anlaşmalarda belirlenen sınırı, Batum'un Gürcistan'a bırakılması şartıyla tanıdı. Gürcistan, Bolşevik rejiminin önemli uydu devletlerinden biri haline gelmişti. Lazistan'ın liman kenti Moskova Anlaşması ile Gürcülere bırakılmasına rağmen 20 Mart 1921'de Sovyetlerin ünlü Kızıl Ordu birlikleri, bölgedeki TBMM birliklerine saldırmış, hatta bir kısmını esir almıştı. Çünkü Moskova Anlaşması'nın haberi Batum'a ulaşmamıştı.  BATUM

Hicrî Takvim Miladi Takvime Nasıl Çevrilir?

Örnek: Hicrî 1431 yılını Miladi Takvime Çevirme Aşamaları: I. Aşama : 1441 Hicrî yıl 33 sayısına bölünür. Çünkü 1 Hicri yıl yaklaşık 354 gündür. Hicrî takvim kamerî, yani aya dayalı düzenlenir. Güneşe dayalı düzenlenen Miladi Takvimde ise 1 miladi yıl yaklaşık 365 gündür. İki takvim arasında bir yıllık sürede 11 günlük fark görülür. Bu fark toplamda her 33 yılda 1 yıl olmuş olur. 1431/ 33 = 43,36...→ yaklaşık 43. Böylece 33 yılda 1 yıllık farktan 1431 yılda kaç yıl fark olduğu ortaya çıkar. II. Aşama :  Yukarıda çıkan sonuç, Hicri yıldan çıkarılır. 1431-43= 1388 Böylece Hicri Takvimin Miladi takvim ile arasındaki fark düzeltilmiş oldu. III. Aşama : Yukarıda çıkan sonuç yıl farkı alınmış hicri tarihtir. Son olarak bu sonuca iki takvim arasında 622 yıl farkı eklenir. Hicrî Takvim başlangıcı, İslam Dini Peygamberi Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye Hicreti olayıdır. Bu olay Miladi 622'de olmuştur. 622 rakamı   iki takvim arasındaki yıl farkı

Atatürk Dönemi Türkiye- Fransa Arasındaki Sorunlar Nelerdir?

* Osmanlı Borçları Özet için BKZ.↴ http://www.sessiztarih.net/2020/06/osmanli-borclari-dis-borc-sorunu-ozet.html Ayrıntı bilgi için BKZ.↴ http://www.sessiztarih.net/2020/06/osmanli-borclari-dis-borclar-sorunu.html * Yabancı Okullar Özet bilgi için BKZ. ↴ http://www.sessiztarih.net/2020/06/yabanci-okullar-sorunu-ozet.html Ayrıntı bilgi için BKZ.↴ http://www.sessiztarih.net/2020/06/osmanlidan-turkiyeye-yabanci-okullar.html * Hatay Sorunu * Bozkurt-Lotus Olayı Konu ayrıntısı için içeriğe BKZ↴ http://www.sessiztarih.net/2020/06/bozkurt-lotus-davasi-ve-onemi-nedir.html * Adana- Mersin Demiryolu'nun Millileştirilmesi