Külliye Nedir?
Türk-İslam toplumlarında özellikle cami çevresinde oluşturulan önemli yapı topluluklarının tümüne birden KÜLLİYE denir. Günümüz diliyle kampüs ya da bir site özelliği taşıdığı sadece benzetme amaçlı söylenebilir.
''Farklı fonksiyonel yapı birimlerinin planlanıp bir arada inşa edildiği sosyal kuruluş'' diye de betimlenmiştir. Külliye adlı yapı bütünü içinde başta cami olmak üzere; medrese, hamam, imarethane (aşevi), darüşşifa (hastane), türbe, tabhane (misafirhane), bedesten (çarşı), tıp medresesi, sıbyan mektebi, kütüphane, arasta-çarşı, kervansaray-han, sebil, çeşme, köprü, zaviye, muvakkithâne ( imsakiye, namaz saatleri ve takvimlerin hesaplandığı ve tamir edildiği yer) yapıtları bulunabilir. Bir yapı bütünün külliye olabilmesi için sayılan yapıtlardan bir kaç tanesinin olması yeterlidir. Tamamının olması gerekmez.
![]() |
Fatih Camii ve Külliyesi |
Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuklulardaki ribat adı verilen kervansaraylar külliye tarzı yapılara verilebilecek örnekler içinde gösterilebilir. Anadolu'da ise en erken külliye örnekleri Artuklarda görülmektedir. Mengücekliler dönemindeki Divriği Ulu Camii, Türbesi ve Darüşşifası; Anadolu Selçuklular'da, Kayseri'de Huand Hatun Külliyesi, Konya'da Sâhib Ata Külliyesi de diğer örneklerdir.
![]() |
Süleymaniye Camii ve Külliyesi |
Osmanlı Devleti döneminde ise külliyelerin sayısı daha da artmıştı. Sayı artarken içindeki yapı sayısı da artmıştı. İznik ve Bursa'daki Orhan Gazi Külliyeleri Osmanlıdaki ilk örnekler olarak karşımıza çıkar.
![]() |
Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi |
İstanbul'un fethi sonrası Ayasofya'nın camiye çevrilmesi ile birlikte çevresinde bir çok yapı inşa edilmesi, burayı bir külliyeye çevirmiştir. Fâtih Camii ve Külliyesi (1463-1470) ise Osmanlı tarihi boyunca kapladığı alan olarak en büyük külliye özelliğini taşır. Beyazıt, Yavuz Sultan Selim, Haseki Sultan, Süleymaniye, Üsküdar Mihrimah Sultan, Sultan Ahmet gibi daha çok fazla sayıda külliye İstanbul'da inşa edilmiştir. Edirne'de şehir merkezindeki Selimiye Külliyesi de İstanbul dışında yapılan külliyelere önemli bir örnektir.
![]() |
Sultanahmet Camii ve Külliyesi |
Derleyen: Ali ÇİMEN
KAYNAKÇA:
→İslam Ansiklopedisi
Bu ansiklopediye genel ağ üzerinden ulaşmak için BKZ.↴
→Prof. Dr. Gönül Cantay, ''Türk Mimarisinde Külliye'' adlı makaleden yararlanılmıştır.
Yukarıda adı geçen makaleye genel ağ üzerinden ulaşmak için BKZ.↴
Yorumlar
Yorum Gönder