Osmanlı'da Arpalık Maaşı Nedir?

   Osmanlı Devleti döneminde; devlet memurlarından özellikle Seyfiye (askeri sınıf) sınıfının ve ulema sınıfının ileri gelenlerine maaşları yanında verilen ek ödeneğe (munzam tahsisat) ve bu kimselerin azledilme ya da emekli edilmelerine göre bağlanan maaş gelirlerine Arpalık denir.  Vezirler, kazaskerler, şeyhülislamlar, yeniçeri ağaları, yeniçerilerin bölük ağaları gibi yüksek düzeydeki devlet kademelerinde bulunanlar bundan faydalanmıştır.

    Osmanlılarda arpalığın miktarı dönem dönem değişikliğe uğramıştır. XVIII. yüzyılda en küçük arpalık sahibi ayda 130 akçe, en büyüğü ise 2500 akçe alırdı. Kaynaklar, 70 bin akçelik arpalık zeametlerin ise şeyhülislama, kazaskere, yüksek ulemaya verildiğini belirtir. Kanuni döneminde Hoca Sadettin Efendi kendisine 50 bin akçelik arpalığın tahsis edildiğini belirtmiştir. Ortalama olarak üst düzey bürokratlara verilen arpalık miktarı 100 bin akçe, ilmiye sınıfına verilen 70 bin akçe, Yeniçeri ağası için ise 20 bin akçe civarıdır. Bunun hazineden ödenmesi de aynı miktarda yapılmıştır.

   Birçok usulsüzlüğe sebep olabilen bu yapıdan Tanzimat döneminden itibaren vazgeçilmiştir.

Derleyen: Ali ÇİMEN

Kaynakça:

→TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:3, İstanbul 1991, s.392-393.

→Nursel MANAV, ''MAZULİYET SANDIĞI’NIN KURULUŞU VE KURULUŞUNA YOL AÇAN SEBEPLER'', Türkiyat Mecmuası, Cilt:27, Sayı:1, 2017, s. 215-224.