Sanayi İnkılâbı ve Kapitülasyonların Osmanlı'ya Etkisi LGS Özet

        Avrupa'da 19. yüzyılda başlayan sanayileşme hareketlerini Osmanlı Devleti takip edemedi. Bu dönemde kendi ihtiyaçlarını küçük el tezgahlarından ve Avrupa'dan gelen ithal mallarla karşılayan Osmanlı; Avrupalılara verdiği ''Kapitülasyonlar'' nedeniyle ekonomik olarak zor duruma düştü. Avrupa'dan gelen ithal mallar, kapitülasyonlar sayesinde ucuz bir biçimde yurda girdi. Yurt içinde küçük el tezgahlarında üretilen mallar ise bu ucuz mallarla rekabet edemedi. Sonucunda el tezgahları kapandı. Böylece Osmanlı Devleti, Avrupalı sanayileşmiş devletlerin açık pazarı haline geldi.

NOT: KAPİTÜLASYON: İmtiyaz, ayrıcalık anlamlarında kullanılan Fransızca kökenli bir sözcüktür. Bir ülkenin başka ülkelere tanıdığı, ekonomik, hukuki,mali ayrıcalıklardır.  Osmanlı'nın kapitülasyon (ekonomik ayrıcalık) hakkı verdiği ülkeler, Osmanlı ülkesine mallarını sokarken belli bir orandaki gümrük vergisini ödemeden ya da çok az ödeyerek getirirlerdi. Böylece ucuza gelen mallar karşısında Osmanlı malları rekabet edemez; Osmanlı'da kazanması gereken gümrük vergisini kazanamazdı. Bu durum Osmanlı ekonomisinin çökmesinin temel nedenlerinden biriydi.

             Bir taraftan 19. yüzyılda yapılan savaşlarda alınan ağır yenilgiler, öte taraftan kapitülasyonların etkisi ve Osmanlıların Sanayi İnkılabı'nı takip edememesi sonucu Osmanlı ekonomisi iflas etme durumuna geldi. Osmanlı Devleti, bu durumdan kurtulmak için Avrupalı devletlerden borç da almaya başladı. Ancak Osmanlı Devleti bu borçları ödeyemedi. Bunun sonucunda Duyun-ı Umumiye (Genel Borçlar) İdaresi kuruldu. Bu idarenin başına Osmanlı'dan alacaklı olan Avrupalı devletler getirildi. Bu idare ile Osmanlı borçlarını ödemeye çalıştı. Fakat Duyun-ı Umumiye İdaresi, Osmanlının gelir kaynaklarına el koydu. Böylece ekonomik anlamda Avrupa'ya tam bir bağımlılık meydana geldi. Osmanlı Devleti ekonomik bağımsızlığını kaybetti.

Hazırlayan: Doğan KILIÇ

                    Sosyal Bilgiler Öğretmeni