Osmanlı'da Yayımlanan İlk Mizah Dergisi

   Türk tarihinde yayımlanan ilk mizah dergisi DİYOJEN'dir. Fakat literatür tarandığında ilk TÜRKÇE mizah dergisi TERAKKİ'dir. Diyojen; Teodor Kasap tarafından İstanbul'da Fransızca ve Rumca olarak yayım hayatına girdi. İlk Türkçe nüshasını ise 24 Kasım 1870'de verdi. Terakki Dergisi ise Terakki gazetesinin bir eki olarak, 14 Mayıs 1870 tarihinde yayım hayatına girdi.

Diyojen Dergisi Kapak Resmi: ''Gölge Etme; Başka İhsan İstemem.''

Literatür tarandığında ilk mizah dergisi olarak Diyojen dergisinde karar kılınmış. İlk mizah dergisi olarak karar kılınması doğrudur. Fakat ilk Türkçe mizah dergisi değildir. İlk mizah dergisidir. Çünkü dergi ilk çıktığında Türkçe değil; Fransızca ve Rumca basılmıştır. Terakki ise ilk çıktığından beri Türkçe basılmıştır. Hatta Terakki dergisi ilk çıktığından yaklaşık 6 ay sonra Diyojen Türkçe olarak yayım hayatına devam etmiştir. Bu bağlamda polemiği bitirmek için; Osmanlı'da İLK MİZAH DERGİSİ DİYOJEN; İLK TÜRKÇE YAYIM YAPAN MİZAH DERGİSİ İSE TERAKKİ kabul edilebilir.

Terakki Serlevhası, Sayı: 2, 19 Safer 1287 (21 Mayıs 1870)

   O dönemde çıkarılan mizah dergileri, Terakki, Terakki Eğlencesi, Letaif-i Âsar ve Diyojen'dir. Fakat Diyojen haricinde ismi zikredilen diğer dergiler gazetelerin birer eki konumunda yayım hayatına girdiklerinden ve mizah-hiciv konusunda profesyonelce yayımlar sergilemediklerinden, yetersiz kaldıklarından  ötürü Diyojen ilk ciddi ve profesyonel mizah dergisidir. Kronolojik bakımdan ise İLK TÜRKÇE mizah dergisi olma özelliğini Terakki taşımaktadır. İLK MİZAH dergisi olarak da Diyojen kabul edilmelidir. 

   Teodor Kasap, Türkiye'de modern mizahın ilk örneklerini sergilemiştir. Kayserili Rum kökenli bir Osmanlı vatandaşı olan Teodor Kasap; Paris'te eğitim almış, mizah ve gazetecilik konularında kendini yetiştirmiş, Osmanlıcılık düşüncesine sahip bir entelektüeldi. Çıkardığı Diyojen dergisi de o dönem ses getirmişti. Namık Kemal, Ebuzziya Tevfik gibi isimler, imzasız olarak makaleler kaleme alıyorlardı. Teodor Kasap, Voltaire'nin ''Mikromega'' adlı eseri de dahil önemli yapıtları Türkçe'ye çevirerek; dergide tefrika etti (bölümler halinde yayımladı). Derginin başlığının altında ise ünlü filozof Diyojen'in, Büyük İskender'e söylediği; ''Gölge etme başka ihsan istemem'' sözü yazılıydı. Siyasi, sosyal olaylar ve siyasetteki beceriksizlikler devamlı hicvedilmekteydi. Bu sebeple dergi, kapatma cezaları ile sürekli karşı karşıya kaldı. 

Derleyen: Ali ÇİMEN

KAYNAKÇA:

 → Gökhan DEMİRKOL'un,''Türkiye’nin İlk Türkçe Mizah Dergisi: Terakki '' adlı makalesinden yararlanılmıştır.

→ Hamza ÇAKIR'ın, ''TARİHİMİZİN İLK MİZAH DERGİSİ DİYOJEN’İN KAPATMA CEZALARINA YİNE MİZAHİ YOLDAN GÖSTERDİĞİ TEPKİLER'' adlı makalesinden yararlanılmıştır.

→ https://islamansiklopedisi.org.tr/diyojen adlı internet sitesinden yararlanılmıştır.