Geçiş belgesi, seyahat izin belgesi demektir. Osmanlı Devleti döneminde ülke içinde şehir değiştirirken özellikle de İstanbul'a giderken alınması zorunlu olan bir çeşit ülke içi pasaport belgesine Mürur Tezkeresi denir. Bu izin belgesine; neden yolculuk ettiği nereden nereye gittiği ve kimlik bilgileri yazılırdı. Tezkerenin geçerlilik süresi 1 yıldı. Eğer yolculuk İstanbul'a ise İstanbul'da sözü geçen bir kişinin bir süreliğine kefilliği de istenirdi.
Osmanlı Devleti'nde farklı adlarla özellikle de Fatih döneminden itibaren görülen bu uygulama, II. Mahmut döneminde Mürur Tezkeresi adıyla önemli bir zorunluluk halini aldı. Çünkü Osmanlı devleti toprakları üç kıtaya yayılmış, farklı ulusların yaşadığı, bir çok ülkeden insanın ülke içine gelip ticaret yapmak için yolculuk yaptığı geniş, kozmopolit bir coğrafyaydı. Böyle bir ortamda bu uygulama, güvenlik açısından zorunluluk haline gelmişti. Çünkü gelen kişi salgın hastalıkların olduğu bir yerden de gelebilirdi. Casus da olabilirdi.
Osmanlı Devleti XVII. yüzyıldan itibaren duraklamaya başlamış, toprak sistemi bozulmuş, ekonomik sıkıntılar artmıştı. İşsizlik önemli bir sorun haline gelmiş, ülke içinde göç hareketliliği baş göstermişti. Gerileme ve dağılma dönemlerinde toprak kaybı ile birlikte kitleler, yaşadıkları yöreleri terk ediyordu. Şehirlerin nüfusunun şişmemesi açısından tedbir almak gerekiyordu. Göç, işsizlik, ekonomi gibi toplumsal sorunlara sistemsel ve toplumsal çözümler bulunması gerekirdi; fakat devlet kademeleri sistemin çöküşünün farkına geç varmış, yüzeysel önlemlerle toplumsal sorunları aza indirememişti.
Güvenlik kaygıları, salgın hastalık endişesi, göç hareketliliği riski ve kentlerin nüfusunun şişmemesi adına ve özellikle de başkent İstanbul için II. Mahmut döneminde zaman zaman sert bir biçimde uygulanırdı. Bir başına öyle bir yerden bir yere gidip yerleşmek, o kadar kolay değildi. Fakat II. Meşrutiyetle yeniden başlayan ''hürriyet'' ortamı, temel hak ve hürriyetlere aykırı olduğu gerekçesiyle Mürur tezkeresi faaliyetini ortadan kaldırdı.
 |
| Mürur Tezkeresi |
Derleyen: Ali ÇİMEN
Yorumlar
Yorum Gönder