Elviye-i Selase, ''Üç Liva'' anlamına gelir. Osmanlı Devleti döneminde; Kars, Ardahan ve Batum sancaklarının (liva) ortak adıydı. 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi) sonrası yapılan Berlin Anlaşması ile savaş tazminatı olarak Çarlık Rusyası'na bırakılan Elviye-i Selase, Brest-Litovsk Anlaşması (3 Mart 1918) ile yeniden Osmanlı topraklarına katıldı.
30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Anlaşması nedeniyle Osmanlılar Elviye-i Selase'yi tekrardan terk etmek zorunda kaldılar. Bölgede bulunan yaklaşık bir buçuk milyona yakın Türk, yeniden esarette yaşamak zorunda bırakılmıştı.
İşgale boyun eğmek istemeyen bölgedeki Türk halkı da teşkilatlanma yoluna gitti. Öyle ki Piroğlu Fahrettin Bey ve Kepenkçi Emin Ağa önderliğinde Kars'ta ''Kars İslam Şurası''; Emir Bey Ekberzade başkanlığında Iğdır merkez olmak üzere ''Araş Türk Hükümeti; Ömer Faik Bey başkanlığında Ahıska merkez olmak üzere ''Ahıska Hükümet-i Muvakkkatası'' kuruldu. 30 Kasım 1918'de bölgede gerçekleştirilen kongrede bu üç hükümet ''Kars Milli İslam Şurası'' (daha sonraki adı; Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkata-i Milliyesi) adıyla Cihangiroğlu İbrahim Bey başkanlığında birleşti. 12 bakandan 131 milletvekilinden oluşan bir meclis tertip edilmişti. Hatta hükümet bağımsızlığını ilan ederek Cenubi Garbi Kaskas Cumhuriyeti'ni kurdu. Fakat İngilizler bu meclisi basarak dağıttı. Başkan Cihangiroğlu ibrahim Bey diğer meclis üyeleri ile birlikte Malta Adası'na sürgüne gönderildi.
23 Temmuz-7 Ağustos 1919 Erzurum Kongresi'ne başvurarak Mustafa Kemal'den yakın ilgi gören Elviye-i Selase Hükümeti, büyük moral bulmuştu. Bundan sonra Kurtuluş Savaşı mücadelesinde, Misak-ı Milli sınırlarında bu bölge de göz ardı edilmeyecekti. TBMM'ye bağlanan, Osmanlı'dan kalan ve Mondros Ateşkesi ile terhis edilmeyen Kazım Karabekir komutası'ndaki 15. Kolordu Komutanlığı, Ermeniler üzerine harekata geçti. Kurtuluş Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde Kars, Ardahan ve Göle gibi Ermeni işgali altında bulunan yöreleri kurtardı.
Ermenilerle yapılan 2- 3 Aralık 1920 Gümrü Anlaşması ve Gürcüler ile 1921 Şubat ayında Ankara'da imzalanan anlaşma ile Kars, Ardahan ve Batum düşman işgalinden kurtarıldı. Elviye-i Selase düşmandan kurtarılmıştı. I. İnönü Savaşının kazanılmasıyla birlikte TBMM Hükümeti'ne yakınlaşan Sovyet Rusya ile 16 Mart 1921'de Moskova Anlaşması yapıldı. Buna göre Misak-ı Milli'yi ve yeni Türk devletini tanıyan Sovyet Ruslar'a Batum (Gürcistan'a bırakılmak kaydıyla) taviz olarak verildi. Kars ve Ardahan ise Türkiye sınırları içerisinde kaldı. 13 Ekim 1921 Kars Anlaşması'yla da bu durum kesinleşti.
Derleyen: Ali ÇİMEN
 |
| Kars-Ardahan-Batum (Elviye-i Selase) |
Yorumlar
Yorum Gönder