Tarih Biliminin Özellikleri Nelerdir?

1- Tarih bilimi geçmiş olayları inceler. Günümüzdeki olaylarla ya da gelecekteki olaylarla ilgilenmez.

2- Tarih bilimi objektif, tarafsız olmalı, belgelere dayanmalıdır. Tarihi olay anlatılırken sadece olumlu yanların anlatılması olumsuzlukların es geçilmesi objektifliği zedeler. Her ikisi birlikte anlatıldığında ki Hitit analları (yıllıklar, ilk objektif tarih yazıcılığı) buna en güzel örnektir, objektif tarih yazıcılığı yapılmış olur. Tarihin belgelere dayalı olması, bilim olmasını sağlayan en önemli unsurdur.  Tarih biliminin amacı gerçeği ortaya koymaktır. Bu yüzden araştırma yapılır. Gerçeğin en büyük kanıtı ise belgelerdir. Belgesiz tarih, yalan, uydurma tarih demektir.

3- Tarih sosyal bir bilimdir. Tarihte deney ve gözlem yoktur. Çünkü tarihi olaylar tekrarlanamazlar; geçmişte yaşandıkları için gözlem yapmanın imkanı yoktur.

4- Tarihi olaylar anlatılırken neden-sonuç ilişkisine değinilmelidir. Bundan dolayı hiçbir tarihi olay tek başına ve bağımsız bir olay olamaz. Tarihi bir olay kendisinden önceki olayın sonucu, kendisinden sonraki olayın nedenidir.

5- Tarih anlatılırken yer ve zaman belirtilmelidir. Eğer belli değilse hikayeci tarih yazıcılığı yapılmış olur. Masal, efsane, uydurma ya da çarpıtma hikaye halini alır. Coğrafya ve kronoloji (takvim bilim) tarih için önemlidir.

6- Tarihi olay, değerlendirilirken olayın meydana geldiği dönemin şartları, değer yargıları, yaşam biçimi v.s. durumlarına göre yorumlar yapılmalıdır. Örneğin 1930 Türkiyesi'nin ekonomisi değerlendirilirken günümüzün şartlarına göre değil de o dönemin dünyadaki ve Türkiye'deki sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel şartlarına dikkat edilmelidir. Tarihin evrimsel gelişimi, değişimi, tarihi olayların birbirini iterek zincirleme ilerlemesi göz ardı edilmemelidir.

7- Tarihi olay araştırılırken mümkün olduğunca olayın geçtiği yerde araştırma yapılmalıdır.

8- Tarih, insan tarafından yapılmış olayları inceler. Savaşlar, göçler, anlaşmalar, sanatsal faaliyetler gibi insanın elinin değdiği konular tarihin konusu olabilir.

9- Tarihi bilgiler, pozitif bilimlerde olduğu gibi kesin değildir. Tarihi bilgiler değişkendir. Örneğin matematikte kesin ve net sonuçlar vardır. Fakat tarihte yeni bir belge bulunduğu vakit, tarihi olayın seyri değişebilir. Bulunan yeni belge; mevcut bilgiyi tamamen çürütebilir, ya da doğruluk derecesini daha da artırabilir. Hatta yeni detaylar ortaya koyması ile mevcut bilgiler arasındaki eksiklikleri giderebilir.

10- ''Tarih tekerrürden (tekrardan) ibarettir.'' sözü bilimsel değildir. Örneğin tarihte yaşamış iki farklı toplumda aynı olay görülse de aynı sonuçlar doğurmayacağı açıktır. Tarihin tekrardan ibaret olduğunun iddia edilmesi yuvarlak, şişkince bir betimlemedir.

Hazırlayan: Ali ÇİMEN