Tunalı Hilmi Bey
 |
| Tunalı Hilmi Bey |
Siyaset
ve devlet adamı, Jön Türkler (Genç Osmanlılar) hareketinin önemli bir ismi;
köylü, işçi, kadın haklarının savunucusudur. Yaptığı kanun teklifleri 1923 Türkiyesinin meclisinde kabul görmese de
ki olumsuz tepkiler almıştır; Atatürk devrimlerine kaynak olduğu bellidir.
Öyle ki kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasını istemesi, Türkçenin
saflaştırılmasına değer vermesi bunun kanıtı olmalıdır.
Tunalı
Hilmi Bey 1871’de Eskicuma’da (Bulgaristan) doğdu. Küçükken Osmanlı Rus Savaşı (93Harbi)
nedeniyle ailesi ile birlikte İstanbul’a göç etti. Avrupa'da eğitim yaşamını
sürdürürken Jön Türklere katıldı. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde yer aldı. Cemiyetin
Cenevre şubesini kurdu. Meşveret’te yazılar yazdı. Avrupa’da eğitim gören Türk
öğrenciler için ‘’Osmanlı Talebe Cemiyeti’ni kurdu. Cemiyet adına Kahire’de
görev aldı. Burada ‘’Hak’’ adıyla bir gazete çıkardı.
1896’da Osmanlı İhtilal
Fırkası’nı kurdu. Silahlı eylemi savunan bu parti-cephe örgütlenmesi Jön-Türk
hareketinin yayılmasını hızlandırdı. Abdullah Cevdet ve İshak Sükuti ile
birlikte Osmanlı Gazetesi’ni yayımladı. Tunalı Hilmi’nin Abdülhamit II aleyhine
yaptığı bu çalışmaların kısıtlanması amacıyla ailesi üzerinden baskı kuruldu.
Babası İsmail Efendi tutuklanarak Musul’a sürgüne gönderildi. Kardeşleri Fehmi,
Faik ve Şükrü Beyler de bundan nasibini aldı. Kini artan Tunalı Hilmi Mısır’dan
Paris’e oradan da Madrid’e geçerek aydınlanmasını sürdürdü. 1902’de Paris’te I.
Jön Türk Kurultayı’nın toplanmasına öncülük etti. Abdülhamit II’nin tahttan
indirilmesinden sonra İstanbul’a döndü.
Mütareke
döneminde Bolu milletvekili olarak Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde bulundu. İstanbul
ve Mebusan Meclisi İtilaf Devletleri tarafından işgal edilince Anadolu’ya
geçti. Bolu milletvekili olarak TBMM’ye katıldı. Düzce Ayaklanmasının
bastırılmasında ve Karadeniz Ereğlisi’ni işgal etmek isteyen Fransızlara karşı
direnişin örgütlenmesinde görev aldı. 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun yani
1921 anayasasının hazırlanmasında görev aldı. 1923 ve 1927 seçimlerinde
Zonguldak milletvekili olarak yeniden mecliste görev aldı. 1928’de İstanbul’da tüberküloz
hastalığının da etkisiyle yaşamını yitirdi.
Yorumlar
Yorum Gönder