Atatürk Dönemi'nde Açılan Bankalar Nelerdir?

1924 İş Bankası

26 Ağustos 1924’te kuruldu. Cumhuriyet döneminde kurulan ilk ulusal bankadır. 1milyon Türk lirası sermaye ile kuruldu. İlk genel müdürü Celal (Bayar)Bey dir. Mustafa Kemal, ölümünden önce bankada bulunan hisselerinin yönetimini CHF'ye(Cumhuriyet Halk Partisi) bıraktı. Hisselerden elde edilecek kar ise Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu'na bağışlanacaktı.

  Ülkenin ekonomik kalkınmasına ve sanayileşmesine yardımcı oldu. Ülkede tasarrufu teşvik amacıyla, ikramiye ve kumbara sistemini ilk defa uygulayan; seyahat çeklerini ülkeye ilk getiren bankadır. Sigortacılık alanında öncülük yaptı ve Anadolu Türk Sigorta şirketi ile Destek Reasürans Anonim şirketini kurdu.

17 Eylül 1924 Türkiye Tütüncüler Bankası: 

Tütüncülüğün yapıldığı Akhisar'da 250 ortaklı olarak açılan yöresel, bölgesel bir bankaydı.

1925 Sanayi Maadin Bankası:

 Liberal ekonomik politikalar çerçevesinde açıldı.1925-32 yılları arasında etkinliğini sürdürdü. Maadin Bankası'nın kuruluşunu düzenleyen 633 sayılı yasaya göre bankanın görevleri şunlardı:

 * Kendisine devredilen devlet fabrikalarını, özel sektöre devredilinceye değin işletmek. 

 *Özel sektörle ortaklıklar kurmak, tek başına ya da ortaklıkları aracılığıyla, maden ayrıcalığı almak ve bunları özel sektörle ortaklık yoluyla işletmek. 

*Sanayi ve madencilik alanlarındaki özel girişimcilere kredi vermek ve bankacılık işlemleri yapmak.

1926 Emlak ve Eytam Bankası

3 Haziran 1926’da halkın inşaat teşebbüsü desteklemek için kredi vermek, yetim hakkını gözetmek için kuruldu. 13 Temmuz 1926 tarihinde ilk şubesi Ankara’da olmak üzere 20 milyon Türk lirası sermaye ile açıldı.

1944-1946 arası Başbakan Şükrü Saraçoğlu zamanında 434 konutluk ünlü Saraçoğlu Mahallesi’ni kurdu.

1927 Esbank:

15 Eylül 1927'de Eskişehir'de kurulmuş ve sadece bir şubesi ile  yöresel, bölgesel çapta hizmet vermişti.

1928 Egebank (İzmir Esnaf ve Ahali Bankası):

9 Nisan 1928'de İzmir'de kurulan yöresel, bölgesel bir bankaydı.

1930 Merkez Bankası

1929 Dünya ekonomik Buhranı’nın da getirdiği parasal sorunlarla birlikte,  Türk parasının değerindeki düşüşlere karşı duyarlı olan Cumhuriyet yöneticileri 1926'da bir merkez bankası kurulması için çalışmalara başladı.

Merkez Bankasının yolunu açmak için Türk parasının kıymetini koruma hakkında kanun çıkarıldı. Haziran 1930'da kabul edilen bir yasayla Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Ekim 1931'de kuruldu. 15 Milyon sermaye ile karma bir anonim şirket olan Merkez Bankası, Ocak 1932'de çalışmaya başladı.

1933 Sümerbank

1933 yılında Sanayi Bakanlığı’na bağlı olarak İktisadi Devlet Teşekkülü olarak kuruldu. Karlılık ve verimlilik esası ile çalışarak imalat sanayi kurdu. Bankacılık sektörü, işletmecilik, sanayi mamullerini pazarlama dallarında hizmet verdi.

1933 Belediyeler (İller)Bankası

 

15 milyon Türk lirası sermaye ile 11 Haziran 1933’te Belediyeler Bankası adıyla kuruldu. Sadece belediyelere yönelik işlevlere sahip olan banka, Atatürk döneminden sonra köylere kadar hizmet götürmesi ve seri çalışması amacıyla İller Bankası’na dönüştürüldü.

1935 Etibank

2 Haziran 1935 tarihli ve 2805 sayılı kanunla kurulan Etibank; maden, enerji ve bankacılık alanlarında faaliyet gösterdi.

1937 Denizbank

Türk denizcilik sektörüne finansman sağlamak üzerine kuruldu.

1938 Halkbank

Kalıcı bir ekonomik kalkınma, sosyal denge ve toplumsal barışın korunması için uygun koşullarla esnaf-sanatkâr ve küçük meslek sahibine kaynak  aktarmak ve sermaye birikimini başlatmak amaçlarıyla kuruldu.

1933 tarihli ve 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu kapsamında kurulan 1938 yılında faaliyete geçti.

Türkiye Halk Bankası'nın kurulmasının temelinde Atatürk'ün şu sözleri dikkate değerdir:

 "Küçük esnafa ve büyük sanayi erbabına muhtaç oldukları kredileri kolayca ucuza verecek bir teşekkül vücuda getirmek ve kredinin normal şartlar altında ucuzlatılmasına çalışmak da çok lazımdır."

"Siz sanatkârların ufak dükkânları yerine muhteşem fabrikalar yapıldığını gördüğüm gün, mutluluğum en yüksek derecesini bulacaktır."

DİKKAT→Atatürk döneminde Türkiye Tütüncüler Bankası (Akhisar), Esbank (Eskişehir), Egebank (İzmir) yöresel çapta hizmet sunmuşlardır. Fakat adı geçen yukarıdaki diğer bankalar ulusal çapta hizmet sunmuşlardır.

Hazırlayan: ALi ÇİMEN